Dùng kiềm trong xà phòng có hại cho sức khỏe? Với những ai chưa từng tự thử làm một bánh xà phòng nào trong đời và ngay cả những người đã từng làm thì tất cả chúng ta đều có cảm giác lo lắng khi tự tay cho "kiềm" vào bánh xà phòng của mình. Thậm chí trong các công đoạn làm xà phòng bạn cũng sẽ thấy quy trình làm yêu cầu bạn phải rất cẩn thận khi tiếp xúc với kiềm, khẩu trang, kính bảo vệ, quần áo dài tay,...Bài viết này sẽ lý giải thắc mắc này cho bạn.
Định nghĩa Xà phòng ( xà bông)
Trước tiên hãy bắt đầu với định nghĩa xà phòng mà bạn có thể dễ dàng tìm thấy trên wikipedia:
"Xà phòng hay xà bông (phiên âm từ tiếng Pháp: savon) là một chất tẩy rửa các vết bẩn, vết dầu mỡ. Thành phần của xà phòng là muối natri hoặc kali của axít béo. Xà phòng được dùng dưới dạng bánh, bột hoặc chất lỏng."
Thế nên đơn giản là không thể tạo ra xà phòng từ các chất béo mà không có kiềm.
Điểm mấu chốt là Kiềm cần được chuyển hóa hết trong các bánh xà phòng
Mỗi một loại chất béo khác nhau lại kết hợp với một lượng kiềm khác nhau để tạo thành xà phòng. Ví dụ như 500g dầu olive cần 67,7g kiềm và 500g mỡ lợn cần 70,5g kiềm để tạo thành xà phòng.
Nhưng điều quan trọng mà chúng ta cần nhớ ở đây là chúng ta hoàn toàn không muốn kiềm còn lại trong bánh xà phòng và gây hại cho da vì thế chúng ta luôn phải dùng một lượng chất béo lớn hơn lượng kiềm định lượng để chuyển hóa thành xà phòng để có được một bánh xà phòng tốt, không hại da.
Lượng chất béo còn lại trong bánh xà phòng theo tiêu chuẩn thường là 5% (bạn cũng không nên để lượng chất béo dư quá 10% vì xà phòng sẽ trở nên rất nhờn và nhớt, một tác dụng tẩy rửa). Để đạt được bánh xà phòng theo tiêu chuẩn 5% thì ví dụ cho 500g dầu olive bạn sử dụng 64,3g kiềm thay vì 67,7g. Theo định lượng này bánh xà phòng của bạn sẽ có 475g thành phần dầu olive bị xà phòng hóa và 25g dầu olive còn lẫn lại trong hỗn hợp. 25g dầu olive này sẽ giúp bạn làm mềm da cũng như giúp bạn chắc chắn rằng nếu bạn có đong sai lượng kiềm một chút thì chúng cũng không còn lại trong bánh xà phòng mà bạn vừa tự làm.
Vậy điểm mấu chốt của một bánh xà phòng tốt chính là lượng chất béo dư sau phản ứng xà phòng hóa. Việc chọn các loại dầu với các tính năng giữ ẩm, chống lão hóa,... khác nhau sẽ mang lại các đặc tính khác nhau của bánh xà phòng làm từ hỗn hợp dầu thiên nhiên mà bạn lựa chọn. Và ngay cả những bánh xà phòng đắt tiền trên thế giới với các nhãn hiệu 100% thiên nhiên, thân thiện môi trường cũng đều được làm theo cách này.
Tác hại của kiềm rất khủng khiếp?
Xà phòng hóa là một phản ứng hóa học. Dù ít hay nhiều trong món hóa ở trường bạn cũng đã từng làm một vài phản ứng hóa học cơ bản nhưng thực hành nó vào đời sống thì có lẽ ít ai làm nên việc bạn cảm thấy sợ khi phải bắt đầu là điều dễ hiểu. Thực tế kiềm có thể gây ra vết bỏng trên da khi tiếp xúc trực tiếp nhưng mức độ nguy hiểm của chúng đến đâu?
Điều đầu tiên là bạn không thể uống hoặc tắm trong kiềm. Đó là điều đương nhiên. Tuy nhiên nó cũng không kinh khủng hơn thuốc tẩy vải mà bạn đôi lần phải dùng. Bạn phải cẩn thận khi sử dụng, tuyệt đối không đổ nước vào hỗn hợp kiềm vì nó sẽ gây nổ hỗn hợp. Đeo khẩu trang, găng tay, mặc quần áo dài dầy. Đổ từ từ kiềm vào nước lạnh ( phản ứng giữa kiềm và nước sinh nhiệt lớn và có thể khiến hỗn hợp tăng tới 120 oC). Dùng các thể loại bình chịu nhiệt tốt (tốt nhất là thủy tinh nhiệt) và không để trẻ em hay thú nuôi đến gần khi bạn làm việc. Nếu bạn chẳng may có bị kiềm rơi vào người thì từ từ dùng nước rửa sạch. Bạn thậm chí không thể cảm nhận được bạn đã bị kiềm rơi vào da trong vòng 1-2 phút đầu tuy nhiên sau đó bạn sẽ bắt đầu thấy hơi rát. Tuy nhiên không đến mức cháy da cháy thịt như bạn sợ. Mặc dù vậy cẩn thận và làm mọi thứ chậm, từ từ sẽ giúp bạn thực hiện công việc một các thuận lợi, ít rủi ro.
Ngoài ra việc sử dụng các phôi xà phòng có sẵn cũng là một cách để bạn hạn chế việc phải thực hiện phản ứng hóa học nếu bạn không thực sự mong muốn. Trên thị trường đã có sẵn các phôi xà phòng từ bơ hạt mỡ (shrea butter) ,dầu nành, dầu dừa,.. Bạn chỉ cần mua về, đun nóng, pha cùng các thành phần dầu, hương liệu, màu sắc... để tạo ra những bánh xà phòng theo mong muốn. Tuy nhiên các sản phẩm này còn chưa được phổ biến ở Việt Nam.
Thực tế là có những sản phẩm được gọi là "xà phòng" và không dùng kiềm để tạo thành, người ta gọi chúng là chất tẩy rửa. Rất nhiều các loại xà phòng rẻ tiền có thể dùng các này, một loạt các hợp chất hóa học để tạo ra khả năng tẩy rửa tương tự như xà phòng nhưng rất hại cho da. Thực tế bạn tự mình tạo ra các bánh xà phòng vì không muốn phải sử dụng các hợp chất này nên việc tìm mọi cách để làm ra các bánh "xà phòng" không phải xà phòng không phải là điều bạn cần..
Hi vọng những thông tin trên đây sẽ giúp bạn tự tin để tự làm những bánh xà phòng handmade 100% nguyên liệu tự nhiên của riêng mình. Mời các bạn theo dõi tiếp các phần tới để cùng tìm hiểu cụ thể về cách làm ra các bánh xà phòng từ các công thức khác nhau.
Caza biên tập
